Kilka uwag na temat Zakopanego

Przy­je­cha­łem do Zako­pa­ne­go 3 dni temu. Dzi­siaj nie­ste­ty ma cały dzień padać, mogę więc napi­sać parę słów o tym, jakie to miasto.

No bo jakie jest Pod­ha­le, to już wia­do­mo. Dro­gą S7 jedzie się świet­nie i kra­jo­bra­zy są takie ład­ne, głów­nie z tego wzglę­du, że tego Pod­ha­la nie widać. Bo Pod­ha­le, to gwałt przez oczy, para­fra­zu­jąc Gom­bro­wi­cza. Epi­cen­trum brzy­do­ty jest, jak mi się zda­je, na dro­dze pomię­dzy Nowym Tar­giem a Zako­pa­nym. Tam wszech­obec­na ohy­da osią­ga punkt kry­tycz­ny: wszę­dzie rekla­my, obrzy­dli­we szyl­dy, poty­ka­cze. Cha­os w budow­nic­twie: zda­rza­ją się budyn­ki ład­ne i zadba­ne, ale nie bra­ku­je też ruder, któ­re może nie wyglą­da­ły­by tak szpet­nie, no bo w koń­cu rude­ry zda­rza­ją się wszę­dzie, gdy­by nie to, że te rude­ry są wła­śnie pod­la­ne zatę­chłym lukrem reklam rekla­mu­ją­cych „naj­więk­sze ter­my”, „naj­bar­dziej luk­su­so­we apar­ta­men­ty”, „pre­sti­żo­we hote­le”. To tro­chę tak, jak­by na nodze do ampu­ta­cji zro­bić maki­jaż. Trud­no to wręcz opi­sać słowami.

W Zako­pa­nym ście­ra­ją się dwie siły. Jed­na siła, jak się zda­je repre­zen­to­wa­na przez wła­dze mia­sta, chcia­ła­by, aby mia­sto było kuror­tem, zimo­wą sto­li­cą, sto­li­cą spor­tów zimo­wych, cen­trum kul­tu­ry itp. I to się gdzie­nie­gdzie uda­je: są miej­sca napraw­dę zadba­ne, z rów­ny­mi chod­ni­ka­mi, zie­le­nią, bez nad­mier­nej ilo­ści reklam, z drze­wa­mi, este­tycz­ny­mi miej­ski­mi mebla­mi itp. Zako­pa­ne nie ma potrze­by, żeby odwo­ły­wać się do zagra­nicz­nych kuror­tów, ponie­waż prze­cież zawsze takim kuror­tem było. Śla­dy tego widać w cen­trum Zako­pa­ne­go, gdzie nie bra­ku­je wie­lu przy­kła­dów bar­dzo ład­nej archi­tek­tu­ry moder­ni­stycz­nej, świad­czą­cej o boga­tej histo­rii mia­sta; nie prze­szka­dza, że ta histo­ria nie jest dłu­ga. I wca­le nie wszyst­ko musi być pokry­te „góral­ską pozło­tą” czy­li sty­lem pseu­do-góral­skim. Bo ten moder­nizm bar­dzo har­mo­nij­nie się tu komponuje.

Na prze­ciw­le­głym bie­gu­nie jest góral­ski tur­bo­ka­pi­ta­lizm – czy­li wszyst­ko na sprze­daż. A w pierw­szej kolej­no­ści na sprze­daż jest pod­ha­lań­skie dzie­dzic­two, kul­tu­ra, zwy­cza­je, no i nie­ru­cho­mo­ści. Oczy­wi­ście oso­ba bar­dziej uświa­do­mio­na szyb­ka zda sobie spra­wę, że ten cały góral­ski ento­ura­ge obec­ny na Pod­ha­lu jest wyłącz­nie picem dla tury­stów, bo prze­cież prze­cięt­ny miesz­ka­niec Zako­pa­ne­go nie jeź­dzi furą, nie cho­dzi w bara­nim kożu­chu, nie ma ciu­pa­gi przy pasie i przede wszyst­kim – nie mówi gwa­rą. Pro­blem pole­ga na tym, że te „towa­ry na sprze­daż” są zwy­kle tan­det­ne, w złym guście i nie­rzad­ko „made in Chi­na”. Obec­nie góral­ska tan­de­ta wygry­wa. Naj­bar­dziej widać to chy­ba na Kru­pów­kach, czy­li na naj­waż­niej­szym dep­ta­ku w mie­ście; naj­waż­niej­szym, nie zna­czy naj­pięk­niej­szym. Kru­pów­ki zosta­ły zre­wi­ta­li­zo­wa­ne już lata temu i było­by na nich cał­kiem przy­jem­nie, gdy­by nie­ste­ty nie ten cały góral­ski syf, któ­re­go gru­bą war­stwą są pokry­te. Te wszyst­kie śmier­dzą­ce knaj­py, jazgo­czą­ca muzy­ka, kra­my z dzia­do­stwem, „bia­ły miś”, róż­ne dziw­ne przy­byt­ki nie­li­cu­ją­ce z mia­stem-kuror­tem jak papu­gar­nia, kociar­nia, czy ohyd­ne pseu­do-salo­ny gier. Ład­ne miej­sca są nie­wi­docz­ne spod badzie­wia. Nie­ste­ty tak jest nie tyl­ko na Krupówkach.

W dodat­ku ma się wra­że­nie, że całe Zako­pa­ne jest pod­po­rząd­ko­wa­ne rucho­wi tury­stycz­ne­mu, a jak wia­do­mo, tury­sty­ka w nad­mier­nej ilo­ści zabi­ja mia­sta. Powsta­je cała masa jakiś dziw­nych hote­li, pen­sjo­na­tów, „luk­su­so­wych apar­ta­men­tów” ocie­ka­ją­cych pre­sti­żem, wzbu­dza­ją­cych raczej zaże­no­wa­nie i poli­to­wa­nie. Budu­ją się jakieś budyn­ki wie­lo­ro­dzin­ne, ale z „apar­ta­men­ta­mi inwe­sty­cyj­ny­mi” ze zło­ty­mi klam­ka­mi. Rodzi się pyta­nie: a gdzie budow­nic­two dla zwy­kłych miesz­kań­ców? Są w mie­ście ład­ne budyn­ki wie­lo­ro­dzin­ne, ale wszyst­kie powsta­ły kil­ka dekad temu. A teraz?

No i te wszyst­kie „super­luk­su­so­we” i „super­pre­sti­żo­we” loka­le są w sty­lu pseu­do-góral­skim; czę­sto jesz­cze mają jakieś idio­tycz­ne nazwy. Moim nume­rem jeden jest przy­by­tek o nazwie „Cro­cus”, tzn. „kro­kus”, ale żeby było bar­dziej świa­to­wo, to przez „c”.

---

Doda­ne 20.05.2023

PS. Jesz­cze jed­na kwe­stia przy­szła mi do gło­wy. Już osiem lat temu zauwa­ży­łem, że noto­rycz­ną prak­ty­ką w zako­piań­skiej komu­ni­ka­cji lokal­nej jest nie­wy­da­wa­nie pasa­że­rom para­go­nów ani bile­tów: tzn. pła­ci się dopie­ro przy wyj­ściu z busa, wszy­scy rusza­ją do wyj­ścia na przy­stan­ku, wszy­scy pła­cą, ale dla nie­po­zna­ki para­gon wyda­wa­ny jest tyl­ko jeden, tj. pierw­sze­mu pła­cą­ce­mu. Jest to ewi­dent­ne oszu­stwo podat­ko­we. Pomi­mo upły­wu lat, nic się nie zmie­ni­ło. Czy napraw­dę nikt z miej­sco­we­go urzę­du skar­bo­we­go nie potra­fi zro­bić z tym porząd­ku? Tym­cza­sem 120 km na pół­noc, w jurze kra­kow­sko-czę­sto­chow­skiej, funk­cjo­nu­je sobie od lat par­king, na któ­rym zawsze się zatrzy­mu­ję. Pro­wa­dzi go pew­na pani, któ­ra praw­do­po­dob­nie udo­stęp­nia tury­stom kawa­łek swo­je­go pola czy łąki do par­ko­wa­nia. Par­king jest tani i każ­dy dosta­je paragon.