Kategoria: Nieskategoryzowane

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Tytuł wpi­su zawie­ra dopi­sek „część I”, cho­ciaż nie wiem, czy będzie kolej­na, ani kiedy.

Pusz­cza Pyz­dr­ska jest dla mnie tema­tem, do któ­re­go zabie­ram się już od kil­ku lat i cią­gle mam poczu­cie nie­do­sy­tu. Nadal wiem o niej bar­dzo nie­wie­le, cho­ciaż ostat­nio moja wie­dza odro­bi­nę się zwięk­szy­ła za spra­wą odpo­wied­niej książ­ki. Pro­blem z Pusz­czą pole­ga na tym, że jest tere­nem sto­sun­ko­wo roz­le­głym, sła­bo zba­da­nym, trud­no dostęp­nym; nie uda­ło mi się też zna­leźć porząd­nej mapy. I jeśli ktoś chce „jechać do Pusz­czy Pyz­dr­skiej” to od raz ma pro­blem, bo tak napraw­dę nie wia­do­mo, dokąd jechać, któ­ry wyci­nek chce zoba­czyć. Myślę, że opty­mal­nym roz­wią­za­niem było­by ją zwie­dzać na rowe­rze, cho­ciaż dla mnie jest to na razie marze­nie nie­osią­gal­ne, bo musiał­bym ten rower jakoś zata­chać, a nie mam jak.

Okre­śle­nie „Pusz­cza” jest tro­chę na wyrost, ponie­waż na pew­no nie jest to praw­dzi­wa pusz­cza w zna­cze­niu przy­rod­ni­czym. Lasy na tym tere­nie są roz­le­głe, ale poszat­ko­wa­ne; nie ma też co ukry­wać, że od stro­ny walo­rów przy­rod­ni­czych nie są zbyt atrak­cyj­ne (sosny-zapał­ki), ale wyni­ka to z warun­ków gle­bo­wych. O tym też dowie­dzia­łem się z książ­ki (biblio­gra­fia poniżej).

Pusz­cza bie­rze swą nazwę od Pyzdr, małe­go mia­stecz­ka w cen­tral­nej Wiel­ko­pol­sce, ze śre­dnio­wiecz­nym rodo­wo­dem. Mia­stecz­ko jest małe, ale uro­kli­we. W prze­ci­wień­stwie do wie­lu podob­nych mia­ste­czek, wspa­nia­ło­myśl­nie nie zosta­ło prze­rżnię­te dro­gą kra­jo­wą albo auto­stra­dą (patrz pato­lo­gicz­ne przy­kła­dy z Mało­pol­ski, o czym już kie­dyś pisa­łem). W dodat­ku na Ryn­ku jest peł­no drzew. Moda na zamie­nia­nie mało­mia­stecz­ko­wych ryn­ków w beto­no­we kle­pi­ska tutaj jakoś nie dotar­ła (por. histo­rię ze Sta­wi­szy­na, mia­stecz­ka na połu­dnio­wym krań­cu Puszczy).

Pusz­cza Pyz­dr­ska to teren na pery­fe­riach powia­tu wrze­siń­skie­go, ple­szew­skie­go, koniń­skie­go i kali­skie­go. Jej pół­noc­na gra­ni­ca wyzna­czo­na jest przez War­tę, a zachod­nia przez Pro­snę (nie­opo­dal Pyzdr Pro­sna wpa­da do War­ty). Połu­dnio­we gra­ni­ce znaj­du­ją się na pół­noc od Kali­sza, w oko­li­cach wła­śnie Sta­wi­szy­na i Zbier­ska. Ze wschod­nią gra­ni­cą jest trud­niej, ale mniej wię­cej jest nią dro­ga kra­jo­wa nr 25 Kalisz-Konin. Więk­sze ośrod­ki to Pyz­dry, Chocz, Gizał­ki, Gro­dziec, Zagó­rów. Teren pokry­ty jest lasa­mi, mokra­dła­mi, polami.

Te tere­ny, dzi­siaj moc­no wylud­nio­ne, przez kil­ka­set lat były obsza­rem osad­nic­twa „olę­der­skie­go”, tj. były zasie­dla­ne przez przy­by­szów z Euro­py Zachod­niej (z dzi­siej­szych Nie­miec, Holan­dii). Osad­ni­cy osie­dla­li się w I Rzecz­po­spo­li­tej mię­dzy inny­mi ze wzglę­du na swo­bo­dy wyzna­nio­we, cho­ciaż jest to spra­wa bar­dziej skom­pli­ko­wa­na. Stąd do dzi­siaj w lasach Pusz­czy moż­na odna­leźć sta­re cmen­ta­rze, na któ­rych znaj­du­ją się nagrob­ki z napi­sa­mi po nie­miec­ku. Osad­ni­cy przy­wo­zi­li na zie­mie pol­skie nowe tech­ni­ki rol­nic­twa i zwy­cza­je. Przez poko­le­nia współ­eg­zy­sto­wa­li z lud­no­ścią polską.

Póź­niej nastą­pi­ło mniej wię­cej to, co w Beski­dzie Niskim. Po II woj­nie świa­to­wej posta­no­wio­no się pozbyć „ele­men­tu nie­pew­ne­go”. Tak więc podob­nie jak Beskid Niski, Pusz­cza Pyz­dr­ska spo­wi­ta jest deli­kat­ną mgieł­ką tajem­ni­czo­ści. Pery­fe­ryj­ność tych tere­nów spra­wia, że Pusz­cza leży zde­cy­do­wa­nie poza szla­ka­mi kra­jo­znaw­czy­mi, cho­ciaż są w niej cie­ka­we miejsca.

Już kil­ka razy pró­bo­wa­łem zwie­dzać Pusz­czę; ze sła­by­mi rezul­ta­ta­mi, bo nigdy nie wia­do­mo, gdzie tak napraw­dę jechać. Parę dni temu posta­no­wi­łem poje­chać w kie­run­ku jej pół­noc­nych krań­ców, omi­ja­jąc wła­ści­wie część leśną.

Jecha­łem dro­gą woje­wódz­ką z Kali­sza w kie­run­ku Wrze­śni. Na począt­ku zatrzy­ma­łem się na kil­ka minut w Cho­czu. Wie­le razy prze­jeż­dża­łem przez tę wieś, tym razem posta­no­wi­łem poświę­cić jej 15 minut i przejść się po tam­tej­szym rynku.

Dalej poje­cha­łem na pół­noc. Ze wzglę­du na poczu­cie lokal­ne­go patrio­ty­zmu, posta­no­wi­łem tro­chę lepiej poznać Pro­snę. Nie wiem, gdzie się zaczy­na, ale teraz przy­naj­mniej już wiem, gdzie się koń­czy. Ucho­dzi do War­ty w oko­li­cach Pyzdr. Jest to miej­sce war­te odwie­dze­nia ze wzglę­dów przy­rod­ni­czych. Spo­tka­łem tam nawet jelenie.

Z poczu­cia obo­wiąz­ku na chwi­lę wstą­pi­łem do Pyzdr. Kil­ka lat temu zwie­dzi­łem je dogłęb­nie (cał­kiem cie­ka­we jest muzeum znaj­du­ją­ce się w budyn­ku daw­ne­go klasz­to­ru). Teraz tyl­ko się prze­sze­dłem po cen­trum mia­stecz­ka. Drze­wa na ryn­ku nadal są, moż­na jechać dalej.

W koń­cu musia­łem zje­chać z głów­nej dro­gi w kie­run­ku wła­ści­wej Pusz­czy. Uda­łem się w kie­run­ku Wrąb­czyń­skich Holen­drów. Obec­nie wieś niczym się nie wyróż­nia i pew­nie nie zwró­cił­bym na nią uwa­gi, gdy­bym wcze­śniej nie czy­tał o osad­nic­twie na tych tere­nach. Znaj­du­je się w niej kapli­ca, w daw­nym zbo­rze ewan­ge­lic­kim. Wyglą­da zupeł­nie ina­czej, niż kato­lic­kie kościo­ły drew­nia­ne – ude­rza pro­sto­tą. Wła­ści­wie nie wyglą­da jak kościół. Tro­chę przy­po­mi­na szko­łę z „Ani z Zie­lo­ne­go Wzgórza”. 

Póź­niej posta­no­wi­łem udać się w kie­run­ku mokra­deł poło­żo­nych nad brze­giem War­ty, obję­tych Nad­war­ciań­skim Par­kiem Kra­jo­bra­zo­wym. Jeśli ktoś ma dużo cza­su, mógł­by tam wędro­wać bar­dzo dłu­go, bo teren jest roz­le­gły i przy­rod­ni­czo uroz­ma­ico­ny: jest rze­ka, łąki, pola, mokra­dła itd. Ja wybra­łem się szla­kiem tury­stycz­nym czer­wo­nym od stro­ny Wrąb­czyń­skich Holen­drów w kie­run­ku Lądu. Z bra­ku czas nie dosze­dłem do Lądu, bo wyma­ga­ło­by to znacz­nie dal­szej wędrówki.

Następ­nym razem chciał­bym zwie­dzić Pusz­czę bli­żej jej środka.

---

Zobacz także więcej zdjęć

Zapo­mnia­ne cmen­ta­rze w Pusz­czy Pyzdrskiej

Pocy­ster­ski zespół klasz­tor­ny w Lądzie

Wię­cej zdjęć Pyzdr

Linki:

• Rela­cja z Orli­ny Dużej, opusz­czo­nej wsi i spo­ro infor­ma­cji o osad­nic­twie w oko­li­cach Pusz­czy na blo­gu Lokal­ni Pene­tra­to­rzy – https://lokalni-penetratorzy.blogspot.com/2020/01/orlina-duza.html
• Pusz­cza Pyz­dr­ska – http://www.puszczapyzdrska.com
• Forum Gmi­ny Gizał­ki „B” – https://bialobloty-grodziec-gizalki.blogspot.com
• Pusz­cza Pyz­dr­ska – Otwar­te Bia­ło­bło­ty – blog – https://bialobloty-bialobloty.blogspot.com
• Semi­na­rium w Lądzie – http://wsdts.pl/

Literatura:

• P. Ander Pusz­cza Pyz­dr­ska – reak­ty­wa­cja pojęcia
• P. Anders (red.) Pusz­cza Pyz­dr­ska – pięk­no do odkry­cia, Poznań 2013.

Rok temu jesie­nią byłem na wyciecz­ce w Trój­mie­ście. O ile w górach byłem nie raz, o tyle wybrze­ża zupeł­nie nie znam. Od daw­na mia­łem ocho­tę poje­chać nad morze. W Trój­mie­ście byłem wie­le lat temu i to tyl­ko przez chwi­lę, prze­jaz­dem, nicze­go wła­ści­wie nie widziałem.

Na wyciecz­kę poje­cha­łem pocią­giem, bo chcia­łem się poczuć jak w moich mniej­szych i więk­szych podró­żach w cza­sie studiów.

Wyjazd był uda­ny, ale i tak mam wra­że­nie, że wszyst­ko widzia­łem tyl­ko powierz­chow­nie, bo nie było cza­su na wię­cej zwie­dza­nia. Po takim wyjeź­dzie mam jesz­cze więk­szą ocho­tę zno­wu tam poje­chać. Żału­ję, że w Gdań­sku byłem tyl­ko jeden dzień. Nato­miast spo­śród miast naj­bar­dziej podo­ba­ła mi się Gdynia.

Poje­cha­łem pocią­giem na Pół­wy­sep Hel­ski. Przy­ro­da nad Bał­ty­kiem zimą jest chy­ba jesz­cze pięk­niej­sza niż o innych porach roku. W dodat­ku nie jest wca­le tak zim­no (cho­ciaż jest wiatr), no i powie­trze jest czy­ste. Żału­ję, że byłem tam tyl­ko kil­ka godzin.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Zdję­cia z grud­nia 2019 roku.

---

W tym roku tak­że pla­no­wa­łem na prze­ło­mie listo­pa­da i grud­nia poje­chać do Trój­miast, mia­łem już nawet zare­zer­wo­wa­ne wszyst­kie noc­le­gi. Nie­ste­ty epi­de­mia spra­wi­ła, że musia­łem wszyst­ko odwo­łać. Pozo­sta­ło mi spę­dzić urlop w domu.

Byczy­na i Jawor mają ze sobą spo­ro wspól­ne­go. Oba mia­stecz­ka znaj­du­ją się na Ślą­sku: Byczy­na na Opolsz­czyź­nie, a wła­ści­wie na gra­ni­cy z Wiel­ko­pol­ską, zale­d­wie kil­ka kilo­me­trów od gra­nicz­nej rze­ki Pro­sny. Nato­miast Jawor znaj­du­je się w środ­ko­wej czę­ści Dol­ne­go Ślą­ska. Oba te mia­stecz­ka są dosyć małe. Byczy­na, to wła­ści­wie wieś – ma ok. 5.000 miesz­kań­ców. Jawor jest czte­ro­krot­nie więk­szy, ale to wciąż małe mia­stecz­ko – ma ok. 20.000 mieszkańców.

W obu tych mia­stecz­kach znaj­du­ją się bar­dzo cie­ka­we zabyt­ko­we obiek­ty, na doda­tek tro­chę zapo­mnia­ne. Byczy­nę odkry­łem kie­dyś przy­pad­kiem, gdy jecha­łem z Wiel­ko­pol­ski w stro­nę Beski­du Ślą­skie­go. Przy dro­dze łączą­cej Kęp­no z Klucz­bor­kiem znaj­du­je się ta nie­po­zor­na miej­sco­wość. W mia­stecz­ku znaj­du­ją się świet­nie zacho­wa­ne śre­dnio­wiecz­ne mury miej­skie – jest to chy­ba zupeł­ny uni­kat na ska­lę euro­pej­ską, ponie­waż nie ma wie­lu miast, gdzie nie­mal w cało­ści zosta­ły zacho­wa­ne ory­gi­nal­ne mury miej­skie. W Byczy­nie tak wła­śnie jest. Rów­nie duże frag­men­ty zacho­wa­nych murów miej­skich widzia­łem tyl­ko w Tal­li­nie. Do tego docho­dzą mury zacho­wa­ne ory­gi­nal­ne wie­że. W środ­ku znaj­du­je się typo­wy śre­dnio­wiecz­ny układ urba­ni­stycz­ny z Ryn­kiem i odcho­dzą­cy­mi od nie­go wrze­cio­no­wa­to ulicami.

War­te są zoba­cze­nia tak­że ratusz i kościół ewan­ge­lic­ki – jed­nak raczej tyl­ko z zewnątrz. Jed­nak już sam układ urba­ni­stycz­ny jest wart zoba­cze­nia. W mie­ście dowie­dzia­łem się tak­że o bitwie pod Byczyną.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Jed­nak poten­cjał mia­stecz­ka nie jest wyko­rzy­sta­ny. Trud­no zna­leźć infor­ma­cje o nim gdzie­kol­wiek, ja dowie­dzia­łem się zupeł­nie przy­pad­ko­wo. Poza tym, pomi­mo tak cie­ka­wych walo­rów histo­rycz­nych i urba­ni­stycz­nych, mia­stecz­ko jest raczej zapuszczone. 

Przy­po­mi­na­ją mi się sło­wa Wła­dy­sła­wa Kościel­nia­ka z „Wędró­wek po moim Kali­szu”, któ­re brzmia­ły mniej wię­cej tak: tury­ści przy­jeż­dża­ją do Kali­sza i na począt­ku są zachwy­ce­ni. Jed­nak po 2 – 3 dniach widzą wię­cej i zmie­nia­ją zdanie.

Nie­wąt­pli­wie to odno­si się do Byczy­ny, a tak­że do Jawo­ra, o czym za chwi­lę. Jed­nak zauro­cze­nie mija nie po 2 – 3 dniach, ale raczej po ok. 1 godzi­nie. Jak­kol­wiek mia­stecz­ka te są bar­dzo cie­ka­we, to jed­nak spra­wia­ją wra­że­nie zanie­dba­nych i nieuporządkowanych.

Jawor stał się sław­ny na cały świat dzię­ki Kościo­ło­wi Poko­ju (dru­gi znaj­du­je się w Świd­ni­cy), wpi­sa­ne­mu na listę dzie­dzic­twa UNESCO. Jest to ponad 300-let­ni drew­nia­ny kościół pro­te­stanc­ki. Oto­czo­ny pięk­nym par­kiem, powsta­łym na miej­scu daw­ne­go cmentarza.

Kościół Poko­ju nie znaj­du­je się bez­po­śred­nio na „sta­rów­ce”, co wyni­ka­ło z usta­leń poczy­nio­nych w trak­cie poko­ju west­fal­skie­go koń­czą­ce­go woj­nę trzy­dzie­sto­let­nią. Z zało­że­nia kościół pro­te­stanc­ki miał się znaj­do­wać poza ówcze­snym mia­stem. Ale dzi­siaj jest atrak­cją i tak, ponie­waż jest wspa­nia­łym zabyt­kiem, świa­dec­twem histo­rii Ślą­ska. Wra­że­nie rów­nież robi fakt, że jest w cało­ści drew­nia­ny, a pomie­ścić może i tak ok. 6.000 osób.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Dal­sza część Jawo­ra nie robi już takie­go pozy­tyw­ne­go wra­że­nia. Jawor­ska „sta­rów­ka” podob­na jest do kali­skiej, tzn. jest rów­nie zapusz­czo­na, cho­ciaż jest mniej­sza (samo mia­sto też jest o wie­le mniej­sze). Na Ryn­ku znaj­du­je się bar­dzo ład­ny ratusz, nie­pro­por­cjo­nal­nie duży jak na tak małe mia­sto. Na obrze­żach sta­rów­ki znaj­du­ją się tak­że nie­re­mon­to­wa­ne, sypią­ce się kamie­ni­ce, a pomię­dzy nimi śmie­ci i samo­cho­dy. Pozy­tyw­nie na tym tle odci­na się wize­ru­nek Sądu Rejonowego.

Naj­gor­sze wra­że­nie jed­nak spra­wia zamek, a wła­ści­wie jego ruiny, gdyż jest zde­wa­sto­wa­ny a okna są zabi­te dyk­tą. Z oko­lic zam­ku roz­po­ście­ra się ład­ny widok na oko­li­cę, ale nie­ste­ty nie mogłem obej­rzeć go w peł­ni, ponie­waż wie­ża wido­ko­wa aku­rat była zamknięta.

Tak więc i Byczy­nę, i Jawor, a w pew­nym stop­niu rów­nież Kalisz, łączy to, że są to ośrod­ki, któ­re mają coś cie­ka­we­go do zaofe­ro­wa­nia, ale nie potra­fią tego wyko­rzy­stać. Do tego są zanie­dba­ne. Nie­mniej jed­nak i Jawor, i Byczy­nę, war­to zobaczyć.

Kra­ków już mnie tro­chę nudzi. Nie­mniej jed­nak jest wdzięcz­nym obiek­tem do foto­gra­fo­wa­nia. Latem (nawet wcze­snym), gdy bar­dzo moc­no pie­cze słoń­ce, lep­sze są zdję­cia czar­no-bia­łe. Wte­dy moż­na mniej się sku­pić na ośle­pia­ją­cych kolo­rach, a bar­dziej na samej tre­ści zdjęć. Zawsze bar­dzo lubi­łem foto­gra­fie miast, ale raczej w cudzym wyko­na­niu. Myślę jed­nak, że te zdję­cia są cał­kiem udane.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Zobacz tak­że:
Kra­ków latem
Kra­ków czar­no-bia­ły
Kra­ków w desz­czu (Kra­ków tro­chę inny; to lubię najbardziej)

Cza­sa­mi bli­sko nas znaj­du­ją się róż­ne cie­ka­we miej­sca, trze­ba tyl­ko się ruszyć. Nie jest więc praw­dą, że aby zoba­czyć coś cie­ka­we­go czy inte­re­su­ją­ce­go, trze­ba jechać gdzieś dale­ko lub nawet zagranicę. 

Oko­ło 30 km od Kali­sza znaj­du­je się Kotłów, w któ­rym są dwa cie­ka­we kościo­ły: kościół romań­ski się­ga­ją­cy korze­nia­mi XII wie­ku oraz współ­cze­sny kościół pol­sko­ka­to­lic­ki. Kotłów leży bar­dzo bli­sko Mik­sta­tu, któ­ry jest też bar­dzo uro­kli­wym miasteczkiem.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Kon­ty­nu­ując wątek bocz­nych dróg, od dwóch lat na począt­ku maja zawsze jeż­dżę na łąki ota­cza­ją­ce Barycz. Rze­ka Barycz powsta­je na tere­nie bifur­ka­cji Bary­czy, na połu­dnie od Kali­sza i Ostro­wa Wiel­ko­pol­skie­go. Spa­dek tere­nu jest tam tak nie­wiel­ki, że jed­ne cie­ki wod­ne pły­ną na wschód, inne na zachód. Barycz pły­nie na zachód, w kie­run­ku Odry. Jed­nak na tym samym tere­nie ma swo­je źró­dła też rze­ka Oło­bok, któ­ra pły­nie na wschód i wpa­da do Pro­sny. Barycz prze­pły­wa przez Przy­go­dzi­ce; tam powsta­ły sta­wy, któ­re były na zdję­ciach poprzed­nio. Kawa­łek dalej na zachód roz­po­ście­ra­ją się łąki. Teo­re­tycz­nie te tere­ny powin­ny być moc­no pod­mo­kłe, ponie­waż cechą cha­rak­te­ry­stycz­ną Bary­czy jest jej nie­wiel­ki spa­dek i bagna – któ­re przy­naj­mniej w teo­rii – powin­ny tę rze­kę ota­czać. Nie­ste­ty na sku­tek suszy jest ich coraz mniej.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Zobacz tak­że zimę.