Byczyna i Jawor

Byczy­na i Jawor mają ze sobą spo­ro wspól­ne­go. Oba mia­stecz­ka znaj­du­ją się na Ślą­sku: Byczy­na na Opolsz­czyź­nie, a wła­ści­wie na gra­ni­cy z Wiel­ko­pol­ską, zale­d­wie kil­ka kilo­me­trów od gra­nicz­nej rze­ki Pro­sny. Nato­miast Jawor znaj­du­je się w środ­ko­wej czę­ści Dol­ne­go Ślą­ska. Oba te mia­stecz­ka są dosyć małe. Byczy­na, to wła­ści­wie wieś – ma ok. 5.000 miesz­kań­ców. Jawor jest czte­ro­krot­nie więk­szy, ale to wciąż małe mia­stecz­ko – ma ok. 20.000 mieszkańców.

W obu tych mia­stecz­kach znaj­du­ją się bar­dzo cie­ka­we zabyt­ko­we obiek­ty, na doda­tek tro­chę zapo­mnia­ne. Byczy­nę odkry­łem kie­dyś przy­pad­kiem, gdy jecha­łem z Wiel­ko­pol­ski w stro­nę Beski­du Ślą­skie­go. Przy dro­dze łączą­cej Kęp­no z Klucz­bor­kiem znaj­du­je się ta nie­po­zor­na miej­sco­wość. W mia­stecz­ku znaj­du­ją się świet­nie zacho­wa­ne śre­dnio­wiecz­ne mury miej­skie – jest to chy­ba zupeł­ny uni­kat na ska­lę euro­pej­ską, ponie­waż nie ma wie­lu miast, gdzie nie­mal w cało­ści zosta­ły zacho­wa­ne ory­gi­nal­ne mury miej­skie. W Byczy­nie tak wła­śnie jest. Rów­nie duże frag­men­ty zacho­wa­nych murów miej­skich widzia­łem tyl­ko w Tal­li­nie. Do tego docho­dzą mury zacho­wa­ne ory­gi­nal­ne wie­że. W środ­ku znaj­du­je się typo­wy śre­dnio­wiecz­ny układ urba­ni­stycz­ny z Ryn­kiem i odcho­dzą­cy­mi od nie­go wrze­cio­no­wa­to ulicami.

War­te są zoba­cze­nia tak­że ratusz i kościół ewan­ge­lic­ki – jed­nak raczej tyl­ko z zewnątrz. Jed­nak już sam układ urba­ni­stycz­ny jest wart zoba­cze­nia. W mie­ście dowie­dzia­łem się tak­że o bitwie pod Byczyną.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Jed­nak poten­cjał mia­stecz­ka nie jest wyko­rzy­sta­ny. Trud­no zna­leźć infor­ma­cje o nim gdzie­kol­wiek, ja dowie­dzia­łem się zupeł­nie przy­pad­ko­wo. Poza tym, pomi­mo tak cie­ka­wych walo­rów histo­rycz­nych i urba­ni­stycz­nych, mia­stecz­ko jest raczej zapuszczone. 

Przy­po­mi­na­ją mi się sło­wa Wła­dy­sła­wa Kościel­nia­ka z „Wędró­wek po moim Kali­szu”, któ­re brzmia­ły mniej wię­cej tak: tury­ści przy­jeż­dża­ją do Kali­sza i na począt­ku są zachwy­ce­ni. Jed­nak po 2 – 3 dniach widzą wię­cej i zmie­nia­ją zdanie.

Nie­wąt­pli­wie to odno­si się do Byczy­ny, a tak­że do Jawo­ra, o czym za chwi­lę. Jed­nak zauro­cze­nie mija nie po 2 – 3 dniach, ale raczej po ok. 1 godzi­nie. Jak­kol­wiek mia­stecz­ka te są bar­dzo cie­ka­we, to jed­nak spra­wia­ją wra­że­nie zanie­dba­nych i nieuporządkowanych.

Jawor stał się sław­ny na cały świat dzię­ki Kościo­ło­wi Poko­ju (dru­gi znaj­du­je się w Świd­ni­cy), wpi­sa­ne­mu na listę dzie­dzic­twa UNESCO. Jest to ponad 300-let­ni drew­nia­ny kościół pro­te­stanc­ki. Oto­czo­ny pięk­nym par­kiem, powsta­łym na miej­scu daw­ne­go cmentarza.

Kościół Poko­ju nie znaj­du­je się bez­po­śred­nio na „sta­rów­ce”, co wyni­ka­ło z usta­leń poczy­nio­nych w trak­cie poko­ju west­fal­skie­go koń­czą­ce­go woj­nę trzy­dzie­sto­let­nią. Z zało­że­nia kościół pro­te­stanc­ki miał się znaj­do­wać poza ówcze­snym mia­stem. Ale dzi­siaj jest atrak­cją i tak, ponie­waż jest wspa­nia­łym zabyt­kiem, świa­dec­twem histo­rii Ślą­ska. Wra­że­nie rów­nież robi fakt, że jest w cało­ści drew­nia­ny, a pomie­ścić może i tak ok. 6.000 osób.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Dal­sza część Jawo­ra nie robi już takie­go pozy­tyw­ne­go wra­że­nia. Jawor­ska „sta­rów­ka” podob­na jest do kali­skiej, tzn. jest rów­nie zapusz­czo­na, cho­ciaż jest mniej­sza (samo mia­sto też jest o wie­le mniej­sze). Na Ryn­ku znaj­du­je się bar­dzo ład­ny ratusz, nie­pro­por­cjo­nal­nie duży jak na tak małe mia­sto. Na obrze­żach sta­rów­ki znaj­du­ją się tak­że nie­re­mon­to­wa­ne, sypią­ce się kamie­ni­ce, a pomię­dzy nimi śmie­ci i samo­cho­dy. Pozy­tyw­nie na tym tle odci­na się wize­ru­nek Sądu Rejonowego.

Naj­gor­sze wra­że­nie jed­nak spra­wia zamek, a wła­ści­wie jego ruiny, gdyż jest zde­wa­sto­wa­ny a okna są zabi­te dyk­tą. Z oko­lic zam­ku roz­po­ście­ra się ład­ny widok na oko­li­cę, ale nie­ste­ty nie mogłem obej­rzeć go w peł­ni, ponie­waż wie­ża wido­ko­wa aku­rat była zamknięta.

Tak więc i Byczy­nę, i Jawor, a w pew­nym stop­niu rów­nież Kalisz, łączy to, że są to ośrod­ki, któ­re mają coś cie­ka­we­go do zaofe­ro­wa­nia, ale nie potra­fią tego wyko­rzy­stać. Do tego są zanie­dba­ne. Nie­mniej jed­nak i Jawor, i Byczy­nę, war­to zobaczyć.